Isıl işlem görmüş gıdalar bilişsel bozulmayı arttırmakta
Yeni bir çalışma ısıl işlem görmüş gıdaların olabildiğince az tüketilmesinin, beyin yaşlanmasını korumada yararlı olduğunu göstermekte. Brezilya'da yapılan bir çalışma ile (ELSA-Brasil) 10.000'den fazla 35 yaş üstü kişinin verileri değerlendirilerek yapılmış. Buna göre yüksek düzeyde ısıl işlem görmüş gıda kullananlarda, yürütücü ve bütünsel bilişsel işlevlerdeki azalma daha fazla bulunmuş. Bu gıdaların bilişsel sağlığımızı yıllar sonra etkileyebildiği bildirilmiş. Çalışma JAMA Neurology dergisinde 5 Aralık 2022 tarihinde yayınlanmış, çalışmanın bulguları Ağustos 2022'de Alzheimer Birliği Uluslararası Konferansı’nda (AAIC) sunulmuş. Isıl işlem görmüş gıdalar şeker, yağ, tuz eklenerek; düşük protein ve düşük lif içeren paketlenmiş gıdalar olup, örnekleri arasında meşrubat gibi içecekler, cips, çikolata, şeker, dondurma, tatlandırılmış kahvaltı tahılları, paketlenmiş çorbalar, tavuk nugget, sosis ve kızartılmış ürünler sayılmaktadır. Çalışmada 10.775 kişi (ortalama yaşları 50.6) 2008-2017 yılları arasında 3 kez değerlendirmeye alınarak gerçekleştirilmiş. Ortalama 8 yıllık izlem döneminde, günlük kalorisinin %20'sinden fazlasını ısıl işlem gören gıdalardan alanlarda, kalorisinin %20'sinden azını ısıl işlem görmüş alanlara kıyasla bütünsel bilişsellik, %28 azalmış; yürütücü işlevsellikte ise %25 azalmış bulunmuş.
Bazı çalışmalarda da şekerle tatlandırılmış içecek tüketimi daha düşük bilişsel performans, daha düşük beyinsel hacim ve daha kötü bellek performansı saptanmış. Bir başka çalışmada ısıl işlem görmüş etler tüm demanslar ve Alzheimer ile ilişkili bulunmuş. ELSA-Brasil çalışmasında nöro görüntüleme yapılmadığından, yüksek düzeyde ısıl işlem görmüş gıda tüketimi ile bilişsel bozulma ilişkisini açıklayabilecek potansiyel mekanizmalar araştırılmamış. Ayrıca analizlerde bazı sosyal demografik ve klinik bileşenler düzenlenmiş olsa da, ek etmenlerin de çalışma sonuçlarını etkileyebileceği belirtilmekte. Bu kısıtlılıklara rağmen araştırmacılar özellikle orta yaş grubundaki yetişkinlerde, ısıl işlem görmüş besin tüketiminin sınırlanmasının, bilişsel bozulmayı önleyebileceğini düşünmekte.
İngiltere'de Milton Keynes Açık Üniversitesi’nden Mc Conway çalışma sonuçları için “çok miktarda ısıl işlem görmüş gıda ile beslenmenin, bilişsel azalma için zorunlu anlam taşımadığını” belirtiyor. “Az tüketiminin bilişsel bozulmayı azaltmadığını, başka bir takım sebepler olabileceğini” ifade ediyor. İngiltere'den Aston Üniversitesi'nden Mellor “şeker, tuz ve yağ eklenmiş ısıl işlem görmüş besinleri az tüketip; sebze, meyve, fındık, çekirdek/tohum, baklagilleri daha çok kullanmanın, hem bilişsel hem tüm vücut sağlığı için yararlı olduğunu belirtmekte.
Kaynak: Ultraprocessed Foods Tied to Faster Rate of Cognitive Decline. Megan Brooks, Medscape Medical News,6 Aralık 2022 Natalia Gomes Gonçalves, Naomi Vidal Ferreira, Neha Khandpur ve ark. Association Between Consumption of Ultraprocessed Foods and Cognitive Decline. JAMA Neurol. Published online December 5, 2022. doi:10.1001/jamaneurol.2022.4397
