Anksiyete anneden kıza, babadan oğula iletiliyor
Anksiyete anneden kıza, babadan oğula iletiliyor Yeni bir çalışmaya göre anksiyetenin kalıtımı, cinsiyete özgü anneden kıza babadan oğula geçiş şeklini iletiliyor şeklinde gözükmekte. Yeni bulgular çocukların kaygı davranışını, ebeveynlerinden öğrendiğini işaret ediyor. Çalışmanın araştırıcılarından Halifax Kanada'da Dalhousie Üniversitesi Psikiyatri bölümünden klinik psikolog Barbara Pavlova'ya göre, anksiyetenin çocuğa geçişi önlenebilir. Ebeveyn anksiyetesini tedavi etmek, sadece kendi sağlıkları için değil ayrıca çocuklarının sağlığı için de önemlidir. Bu özellikle ebeveyn ve çocuk aynı cinsiyette ise daha doğrudur. Bu çalışma JAMA Network Open'da 12 Temmuz 2022'de yayınlanmış.
Anksiyete bozuklukları aile içinde geçiş göstermekte, hem genler hem de çevrenin etkili olduğu düşünülmekte ancak cinsiyete özgü kalıtımla ilgili çok az bilgi bulunmakta. Bu çalışma 203 kız ve 195 erkek çocuk ve ebeveynleri ile yapılmış, çocukların ortalama yaşı 11 olup, duygu durum bozuklukları açısından ailesel riske sahip oldukları biliniyor. Aynı cinsiyetteki ebeveynlerdeki anksiyete bozukluğu ve çocuktaki anksiyete bozukluğu, karşı cinsiyettekilerle kıyaslandığında istatistiksel anlamda yüksek (OR 2,85'e karşın 1,51) bulunmuş. Aynı cinsiyetteki ebeveyninde anksiyetenin yokluğu çocukta da anksiyete varlığının çok düşük düzeyde olmasına yol açmış (OR 0.38). 398 çocuktan 108'inde (%27) bir veya daha fazla anksiyete bozukluğu saptanmış; bunlar arasında yaygın anksiyete bozukluğu %7.8; sosyal anksiyete bozukluğu %6.3; ayrılık anksiyetesi bozukluğu %8.6; özgül fobi %8 ve bta anksiyete bozukluğu %5 olarak tespit edilmiş. Çocuklarda anksiyete bozukluklarının oranlarının, yaşla birlikte arttığı belirlenmiş; 9 yaştan küçük çocuklarda %14 düzeyinde iken 15 yaş üzerindeki çocuklar da %52'ye çıktığı gözlenmiş. Anksiyete bozuklukları erkeklerde %24 kızlarda %30 şeklinde benzer olanlarda bulunmuş.
Çocuklarda anksiyete bozuklukları, her iki ebeveynde anksiyete bozukluğu yokken, %24 gibi düşük bir oranda iken; her iki ebeveyninde de anksiyete bozukluğu varlığında çocuklardaki anksiyete bozukluğu oranı %41 düzeylerinde yüksek gözlenmiş. Bulgular çevresel etmenlerin model alma ve temsili öğrenme şeklinde, ailesel geçişte olası rolünü göstermekte. Çocuk biyolojik ebeveynlerin her birinden benzer miktarda genetik bilgi almakta olup, sağlıklı/güçlü aynı cins ebeveynin olumlu etkisi, aynı cins ebeveynin davranışlarını model alarak çocukta dayanıklılığı (resilience) öğrenme etkisi oluşturmakta. Ebeveynin anksiyete bozukluğunun olması, bu koruyucu öğrenmeyi bozabilmekte. New York Üniversitesi'nden MIND Enstitüsü Çocuk Klinik Eğitim başkanı Jill Emanuele “anksiyete söz konusu olduğunda, hem ebeveyn hem çocuğu değerlendirmenin önemli olduğunu; hem genetik hem de çevrenin anksiyete bozukluğunda etkili olduğunu” belitiyor. Klinik açıdan anksiyete bozukluklu bir ebeveyn söz konusu olduğunda, çocukta anksiyete bozukluğu olsa da olmasa da, çocuğun etkilenme riski bulunmakta. Anksiyete bozuklukları en sık psikiyatrik bozukluklar arasındadır. Anksiyete bozuklukları duygudurum bozukluğundan daha önce başlamakta olup, çocuklukta ortaya çıkabilmektedir. Erken yaşta fark edilmesi önemlidir, tedavi edilmezse erişkinlikte aynı sorunlar devam edebilmektedir.
Kaynak: Megan Brooks. Anxiety Spreads From Mother to Daughter, Father to Son. 13 Temmuz 2022, Medscape medical News. Barbara Pavlova, Alexa Bagnell, Jill Cumbyl ve ark. Sex-Specific Transmission of Anxiety Disorders From Parents to Offspring. JAMA Netw Open. 2022;5(7):e2220919. doi:10.1001/jamanetworkopen.2022.20919.
